چالش های بودجه ریزی در اقتصاد ایران

پایگاه خبری تحلیلی فولاد (ایفنا)- سید عبدالحسین ساسان: مهم ترین و اساسی ترین مشکل ساختاری بودجه نویسی در ایران، فقدان انضباط مالی است

بسیاری از کارشناسان بر این باورند که بودجه ریزی در ایران، به رغم حدود یک قرن پیشینه اجرایی با مسائل و مشکلات متعددی روبه روست، پاره‌ای از این مشکلات ناشی از شرایط و احوال اقتصادی و اجتماعی کنونی است، اما برخی دیگر که دارای اهمیت بسیار بیشتری نیز هست، ریشه در ساختار اداری و مالی کشور دارد. مسائل و تنگناهای مزبور بر محتوای اطلاعاتی بودجه تاثیر گذاشته و باعث فقدان شفافیت در تصمیم‌های مالی و در نتیجه بروز آسیب‌هایی در انجام وظایف حوزه قانونگذاری شده است. حل مشکلات مزبور در گروه نگاه جامع بلند مدت به مسائل بودجه‌ریزی است.

ساختار بودجه ریزی در ایران دارای مشکلات و ایرادات اساسی است. اگزیم نیوز به همین بهانه با سید عبدالحسین ساسان، یکی از اقتصاددانان و استادان برجسته اقتصاد کشور گفتگو کرده است که در ادامه می خوانید:

ساسان دراین باره گفت: در یک کلام می توان مهمترین اشکال ساختاری بودجه نویسی را فقدان انضباط مالی عنوان کرد. در حقیقت بودجه کشور ما، توزیع ثروت ملی میان گروه ها و اقشار گوناگون جامعه بدون دریافت خدمات است.

وی ادامه داد: بخش اعظمی از بودجه کشور نصیب کسانی می شود که هیچ گونه خدمت مشخصی به ازای دریافت حقوق و مزایا انجام نمی دهند. به بیان دیگر در ایران رابطه ای بین خدمت و پاداش وجود ندارد، بسیاری از افراد بدون داشتن قرارداد کار یا انجام خدمت برای دولت از بودجه ارتزاق می کنند؛ که این مساله مهم ترین و اساسی ترین مشکل بودجه ایران است.

این استاد برجسته اقتصاد کشور با بیان اینکه تخمینی از نرخ ارز برای محاسبات درآمدها و هزینه های بودجه نیاز است، اظهار کرد: نفس تعیین نرخ ارز در بودجه اشکالی ندارد و معیا یا شاخصی از روند نرخ ارز در سال مالی آتی است ولی خطر آنجاست که نرخ ارز یک متغیر حساس اقتصادی بوده و اختلاف نرخ های ارز می تواند از الگوی متمایزی تبعیت کند.

این اقتصاددان در خصوص تاثیر اختلاف نرخ ارز بودجه و نرخ رسمی بر درآمدهای دولت، گفت: اگر چه نرخ ارز در بودجه سنواتی یک عدد محاسباتی است اما تجربه نشان داده سایر قیمت ها نیز متناسب با آن محاسبه خواند شد و منطقی بودن نرخ ارز در بودجه یک امر ضروری است.

ساسان افزود: تعیین نرخ ارز با نرخ سال قبل و وجود تورم نمی تواند محاسبه دقیقی را نشان دهد. به بیان دیگر تعیین نرخ تصنعی ارز جز اینکه فرمول و محاسبات بودجه را به هم می زند به فاصله بیشتر نرخ ارز مبادله ای و آزاد نیز دامن خواهد زد.

به گفته وی تعیین و محاسبه همه جانبه و کامل نرخ ارز یکی از ظرافت های بودجه گذاری در ایران است تا زمانی که بانک مرکزی به دستاورد خود یعنی تک نرخی شدن ارز دست یابد.

ساسان در خصوص عملکرد ناموفق دولت در بخش های مهمی از بودجه همچون طرح های عمرانی گفت:  در نظام فعلی بودجه ریزی کشور که فرایندی از بالا به پایین است قدرت چانه زنی مسئولان و مدیران  اجرایی با برنامه ریزان سازمان مدیریت و برنامه ریزی در گرفتن اعتبارات عمرانی بیشتر و گنجاندن آن در لایحه بودجه نقش پررنگ و بسیار مهمی دارد. همین مسأله موجب ایجاد شکاف در توسعه منطقه ای شده است.

وی ادامه داد: به عبارت دیگر گاهی دیده می شود برخی افراد ذی نفوذ برای اخذ رای مردم یا مقاصد دیگر وعده های عمرانی به مردم می دهند، این وعده های عمرانی بعدها با سازوکار فشار سیاسی، فرهنگی و... به مجموعه بودجه تحمیل می شود، به همین دلیل است که بعضی از شهرهای ایران پدیده تخصیص منابع بیش از حد بهینه و در پاره ای از نقاط کمتر از حد بهینه دیده می شود.

این اقتصاددان با تاکید بر اینکه تضمینی برای عملکرد موفق دولت در بودجه جدید وجود ندارد، گفت: قطعا تا زمانی که قوانین کاملی تدوین نشود و متعاقبا حق انتخاباتی کاندیداها، سازوکارهای دیگر و اعمال فشار بر روی بودجه محدود یا از بین نرود شرایط بر همین منوال خواهد بود و ما شاهد حضور هر چه کم رنگتر بودجه های عمرانی خواهیم بود.

ساسان درخصوص رشد بودجه های جاری در مقابل بودجه های عمرانی و همچنین بزرگ شدن حجم دولت افزود: این دو مقوله متفاوت است و در مجموع بزرگ شدن حجم دولت در هر حال خطرناک است و ارتباطی به بودجه های جاری و عمرانی ندارد و مستقل از یکدیگرند. معتقدم بزرگ شدن دولت یک خطر جدی برای هر کشوری خواهد بود.

این استاد برجسته درباره موضوع هدفمندی یارانه ها اظهار کرد: تصور می کنم ما در گذشته در جنگ ها شاهد این بودیم که بعضی از فاتحان شهرها را به سرزمین سوخته تبدیل می کردند مساله هدفمندی یارانه ها به شدت شبیه یک شهر سوخته هست که به دولت تحویل داده شده به هر حال هر دولتی که مسئولیت را بپذیرد میراث دار یک شهر سوخته یا یک اقتصاد سوخته یا یک بودجه سوخته به نام طرح هدفمندی یارانه ها خواهد بود.

منبع: اگزیم نیوز